Sarsıntılar, tabiatın en yıkıcı güçlerinden birisi pozisyonunda. Büyük sarsıntılar bilhassa yanlış yapılaşmış ve dayanıksız binalarda önemli yıkıma neden olabiliyor. Hakikaten Türkiye’de 6 Şubat tarihinde yaşadığımız zelzele felaketi de bunun bir tekrar gösterimi niteliğinde. Bu nedenle yapılar, bilhassa gökdelenler tasarlanırken sismik yükler dikkate alınmalıdır. Gelin birlikte dünyayı dolaşalım ve zelzeleye güçlü birinci 5 yapıyı keşfedelim ve binaların çok sismik yüklere dayanacak formda nasıl tasarlanabileceğini öğrenelim.
Depreme en güçlü 5 bina
Her yıl milyonlarca sarsıntı meydana geliyor ve bunların ekseriyetle çok büyük bir kısmını hissetmiyoruz bile. Araştırmalara ve istatistiklere nazaran 8 yahut üstü zelzeleler her 5 ila 10 yılda bir meydana geliyor. Öte yandan her yıl 7 ila 7,9 ortasında 20, 6,1 ila 6,9 ortasında 100 ve 5,5 ila 6,0 ortasında 500 zelzele meydana geliyor. Lakin tüm bu zelzelelere sağlam binalar üretmek mümkün. İşte dünyanın zelzeleye en sağlam binaları:
1. Sabiha Gökçen Milletlerarası Havalimanı
İstanbul’a hizmet veren en kıymetli havalimanlarından biri olan Sabiha Gökçen Memleketler arası Havalimanı, tıpkı vakitte dünyanın en zelzeleye sağlam yapılarından biri. Havaalanı Kuzey Anadolu fayı yakınında ve zelzele açısından riskli bir pozisyonda bulunuyor. Sabiha Gökçen, mühendislik firması Ove Arup tarafından azamî 8.0 Mw büyüklüğünde sarsıntıya dayanabilecek 300 temel izolatör sistemine sahip olacak halde tasarlanmış durumda. Taban izolatörler sayesinde yanal sismik yükler yüzde 80 oranında azaltılarak binanın direnci üst düzeye çıkartılmış.
2. Transamerica Piramidi
Kaliforniya’nın San Francisco kentinde, San Andreas ve Hayward faylarının çabucak yanında yer alan Transamerica Piramidi, 1970’lerde inşa edildi. Bina, 1989’daki 6,9 büyüklüğündeki şiddetli sarsıntıya maruz kaldı fakat yapı büsbütün hasarsız bir biçimde sarsıntısı atlattı. Bu zelzeleye dayanıklılık başarısı, sismik yüklerle birlikte hareket etmek üzere tasarlanmış 16 metre derinliğindeki çelik ve beton temele atfedilebilir. Bu çelik yapı sadece binanın temeline değil tamamında yer alıyor ve adeta binayı kafes üzere sarmalıyor. Bu sağlam ve esnek yapı sayesinde bina, San Andreas fayının oluşturduğu sarsıntılara karşı son derece güç durabiliyor.
3. Burj Khalifa
Burj Khalifa, bir gökdelen olarak tanımlanamayacak kadar kusursuz bir yapı. Dünyanın en ikonik yapılarından birisi olsa da Burj Khalifa da sarsıntılara son derece güçlü bir yapıya sahip. Bina, payanda duvarlarının etraf kolonlarını iç duvarlara bağladığı mekanik katlardan oluşmakta. Bu sayede etraf kolonları yapının yanal direncini destekleyebilmekte ve kolonların dikeyliği ise yerçekimi yüklerinin taşınmasına yardımcı olmakta. Sonuç olarak Burj Khalifa hem yanal hem de burulmaya neden olan sarsıntılara karşı son derece sağlamdır.
4. Taipei 101
Taipei 101, tahminen de dünyanın en büyüleyici muhteşem yüksek gökdelenlerinden birisi fakat mimariyi bir kenara bırakırsak, yapı hakkında şaşırtan gerçekleri de görmemiz gerekiyor. Taipei 101, dünyanın en büyük ayarlı kütle sönümleyicisine (TMD) konut sahipliği yapıyor. TMD’ler temelinde çok yüksek kulenin sallanmasını azaltmak için rüzgar ve sarsıntılar üzere süreksiz yüklere karşı koyan dev bir metal toptur. Taipei 101’deki TMD, bir otomobilin amortisörü ile tıpkı işlevi gören hidrolik amortisör kolları ve tampon sistemleri ile desteklenmekte. Kule üzerinde büyük kuvvetler tesir ettiğinde, TMD zıt tarafta sallanarak topun kütlesini kullanarak süreksiz kuvvetleri sönümleyerek tüm binayı istikrarda tutuyor. TMD, Taipei 101’in 87. katı ile 92. katı ortasında yer almakta.
5. Philippine Arena
Dünyanın en büyük kubbeli arenası olan Philippine Arena, 55.000 oturma kapasite ile birlikte 27 Temmuz 2014’te inşa edildi. Yapı, Avustralyalı mimarlık firması Populous ve seçkin mühendislik firması Ofis Happold tarafından tasarlandı. Öte yandan Filipin plakası, dünyanın en ünlü ve faal sarsıntı fay çizgileri zincirinin konutu olan Pasifik Ateş Çemberinde yer alıyor ve ülkedeki sarsıntılar 8,2 Mw büyüklüğüne kadar ulaşabiliyor. Bölgede birtakım volkanik patlamalardan ve tsunamilerden sismik faaliyetlerin sorumlu olduğu da söylenmekte.
Philippine Arena’nın 170 metrelik geniş stadyum çatısı sarsıntı dahil şiddetli fırtınalara dayanacak biçimde tasarlandı. Ofis Happold zekice tüm yapı için bağımsız bir temel tasarımı kullandığını açıklamıştı. Bu, arenanın ana yapısal gövdesinin tabanından ve temelinden izole edildiği manasına geliyor. Ana yapı ile temel sistemi ortasındaki boşluk, yüksek güç yayma özelliklerine sahip esnek bir materyal düzenlemesi olan kurşun kauçuk yataklardan (LRB) oluşmakta. Bu sayede üst yapı sabit kalırken, taban ve temel sistemi zelzelenin şiddetiyle orantılı olarak serbestçe hareket edebilmekte.
